Émile Durkheim. Κριτική πάνω στο βιβλίο του "Οι Στοιχειώδεις Μορφές του Θρησκευτικού Βίου"
Οι θρησκευτικές εκδηλώσεις είναι συλλογικές εκδηλώσεις που εκφράζουν συλλογικές πραγματικότητες.
-Émile Durkheim
Προσοχή! Ότι αναγράφεται στο συγκεκριμένο πόστ ή γενικότερα στο μπλοκ είναι προσωπικές μου απόψεις και κατανοήσεις. Αν θέλετε άποψη ειδικού θα σας συμβούλευα να ψάξετε σε ακαδημαϊκούς κύκλους για μια πιο σαφή άποψη. Ευχαριστώ πολύ για την κατανόηση.
Του Χρήστου Σταμκόπουλου
Εισαγωγή
Ο Εμιλ Ντυρκεμ ήταν Γάλλος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος, και θεωρείται μία από τις εξυπνότερες φυσιογνωμίες που έπαιξαν ρόλο στην εξέλιξη της επιστήμης της κοινωνιολογίας. Επιπλέον θεωρείτε « ο πατέρας του λειτουργισμού», διότι έθεσε τις βάσεις και τα θεμέλια του λειτουργισμού, στον οποίο όσο οι κοινωνίες εξελίσσονται σε λειτουργικές τόσο χαλαρώνουν οι κοινωνικοί κανόνες που πρέπει να διέπουν την κοινωνία έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή. Το έργο συμπεριλαμβάνει τα βιβλία: Η Διαίρεση της Εργασίας στην Κοινωνία, Οι Κανόνες της Κοινωνιολογικής Μεθόδου, Η Αυτοκτονία: Μια Κοινωνιολογική Μελέτη και Οι Στοιχειώδεις Μορφές του Θρησκευτικού Βίου.
Κύριο Μέρος
Ο Ντυρκεμ θα αναλύσει στο έργο του: "Οι Στοιχειώδεις Μορφές του Θρησκευτικού Βίου", θα κάτσει και θα εξηγήσει ότι η θρησκεία δεν είναι απλώς ένα σύστημα πεποιθήσεων για το υπερφυσικό, αλλά πρωταρχικά ένας κοινωνικός θεσμός που εκφράζει και θεμελιώνει τη συλλογική συνείδηση μιας κοινωνίας. Η περίφημη φράση του, «Ο Θεός είναι η πεμπτουσία της κοινωνίας»(God is Society, writ large), συμμαζεύει αυτή την ιδέα: η έννοια του Θείου δεν είναι παρά ένας αντακατοπτρισμός της κοινωνίας που το δημιούργησε, αποδίδοντάς του τα χαρακτηριστικά που θεωρεί ύψιστης σημασίας. Ο Ντυρκεμ θα κάτσει να αναλύσει ότι οι κοινωνίες ξεχωρίζουν το ιερό με το κοσμικό καθώς ενώ τα κοσμικά μεταβάλλονται, τα ιερά παραμένουν σταθερά και κει πάνω χτίζεται η κοινωνική συνοχή και συνεκτικότητα, δλδ ιερό δεν είναι μόνο μια εκκλησιά αλλά και μια σημαία. Στην σύγχρονη εποχή που τα ιερά βεβηλώνονται και τα κοσμικά μεταβάλλονται τίποτα δεν παραμένει το ίδιο και η κοινωνία βυθίζεται στο χάος. Ο Ντυρκεμ θα υποστηρίξει με σφοδρότητα την προστασία των ιερών ως σύμβολα της τάξης απέναντι στο χάος και της αναρχίας. Όμως αν η βεβήλωση των ιερών άφορα όλη την κοινωνία, τότε είναι κοινωνικό το πρόβλημα και κοινωνική η λύση, όχι ατομική η λύση και πράξη. Όμως ο Ντυρκεμ εδώ έκανε ένα λάθος αυτό που η εκάστοτε κοινωνία εκείνη την χρονική στιγμή θεωρεί ιερό και κοσμικό μπορεί να μεταβληθεί καθώς η ίδια η ιστορία έχει αποδείξει ότι πολλά ιερά έχουν αποδομηθει και επαναπροσδιοριστεί για την καλύτερη λειτουργιά της κοινωνίας στις νέες κοινωνικές ηθικές άξιες που δημιουργούν τα νέα δεδομένα. Για παράδειγμα τον 10 με 17ο αιώνα η μοναρχία και η θεοκρατία στην δύση θεωρούνταν ιερά και αναπόσπαστα κομμάτια της κοινωνικής συνοχής και ευημερίας του λάου. Όμως εν ετει 2025 θεωρούμε την μοναρχία κάτι κακό και την θεοκρατία ξεπερασμένη και προβληματική! Αν ακολουθούσαμε πιστά τον Ντυρκεμ με την λογική του τότε θα έπρεπε να θεωρήσουμε αυτές τις αλλαγές ως πλήγμα στον κοινωνικό ιστό άρα και ότι η τωρινή κατάσταση είναι μια κατάσταση χάους και αναρχίας. Όμως η πραγματικότητα έδειξε το αντίθετο από τον 18-21ο αιώνα. Από την μια με τα θετικά της δημοκρατίας και του καπιταλιστικού συστήματος και από την άλλη με τα αρνητικά αντικτυπα αυτών.
Ακόμα, η λογική ότι η προσβολή των ιερών θεωρείται λάθος λόγω που είναι πράξης αποδόμησης της κοινωνίας, μπορεί απλώς να είναι μιας μέθοδος κοινωνικής ανανέωσης από δυσάρεστες καταστάσεις και παρωχημένες ιδέες. Αυτοί που προσβάλλονται από αυτές τις αλλαγές είναι η άρχουσα τάξη που δεν θέλει να χάσει το μερίδιο της από την πίτα της "κοινωνίας της"! Όμως ακόμα και να είναι προσβολή στα θεία, άσε τον θεό να αποφασίσει για την μοίρα αυτών! Στο κάτω κάτω της γραφής αυτός είναι ο οποίος δημιούργησε τον κόσμο τούτο και αν θέλει να τον καταστρέψει θα το κάνει αύριο το πρωί!
Επίσης, η σύνδεση της κοινωνικής συνοχής με την ιερότητα, υποδεικνύει ότι η κοινωνία μένει δυνατή και σταθερή με το να αποφεύγει την ριζική αμφισβητιση όλων των παραδοσιακών άρχων και άξιων. Αυτό είναι λάθος καθώς η ίδια η ιστορική πραγματικότητα, αποδεικνύει ότι οι κοινωνίες που δέχονται μέρος της εξέλιξης τους την ριζική αλλαγή και την κριτική σκέψη είναι πιο ανθεκτικές και δυναμικές σε σχέση με τις παθητικές μη-αλλαγμένες κοινωνίες.
Επίλογος
Καταλήγοντας, φιλόσοφοι όπως ο Jean Baudrillard, Pierre Bourdieu, Marcel Mauss και ο Randall Collins τον κατακρίνουν για υπερβολική έμφαση στην συνοχή, καθώς δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη την σύγκρουση και την αλλαγή στις κοινωνικές δομές. Δεύτερον παραθέτει μια αφηρημένη προσέγγιση του ιερού, δλδ ότι η θρησκεία αντικατοπτρίζει την κοινωνία και τις σχέσεις μέσα σε αυτή αλλά ξεχνά τον αγώνα για εξουσία ή καλύτερα πως δημιουργείται η εξουσία. Τρίτον υποθέτει ότι τα κοινωνικά γεγονότα είναι αντικειμενικά και όχι αποτέλεσμα δυναμικών αλληλεπιδράσεων.
Ενδεικτικές Πηγές
Durkheim, Émile. The Elementary Forms of Religious Life. Translated by Karen E. Fields, Free Press, 1995.
Taylor, Charles. A Secular Age. Harvard University Press, 2007.
Asad, Talal. Genealogies of Religion: Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam. Johns Hopkins University Press, 1993.
Baudrillard, Jean. Simulacra and Simulation. University of Michigan Press, 1994
McCutcheon, Russell T. Manufacturing Religion: The Discourse on Sui Generis Religion and the Politics of Nostalgia. Oxford University Press, 1997.
Zizek, Slavoj. The Sublime Object of Ideology. Verso, 1989.
Randall Collins. The Sociology of Philosophies: A Global Theory of Intellectual Change (1998)
.jpg)
.jpg)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου