Ο Αντίχριστος, Φριντριχ Νιτσε

 

Πρέπει να είσαι ο εαυτός σου και όχι αυτός που θέλουν οι άλλοι.

- Φρίντριχ Νίτσε

πηγή εικόνας: psychologynow.com

Του Χρήστου Σταμκόπουλου 

Προσοχή! Ό,τι αναγράφεται στο συγκεκριμένο πόστ ή γενικότερα στο μπλόκ είναι προσωπικές μου απόψεις και κατανοήσεις. Αν θέλετε άποψη ειδικού, θα σας συμβούλευα να ψάξετε σε ακαδημαϊκούς κύκλους για μια πιο σαφή άποψη. Ευχαριστώ πολύ για την κατανόηση.

Εισαγωγή: 

Σήμερα θα μιλήσουμε για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα βιβλία στην φιλοσοφία του 19ου αιώνα. Κάτι που και σήμερα επιδοκιμάζεται από κάποιους και από κάποιους αποδοκιμάζεται. Κριτική πάνω στον χριστιανισμό και την ηθική που κυριαρχούσε στην Ευρώπη του 19ου αιώνα.

Το κύριο νόημα του βιβλίου και μερικές σκέψεις

Το βιβλίο θα γράφει από τον Νίτσε το 1888 και θα δημοσιευτεί το 1895. Ο Νίτσε κατακρίνει την ηθική που προέβαλλε μέχρι τότε ο χριστιανισμός και οι ηθικές άξιες είχαν εκφυλίσει την Δύση και την οδηγούσαν στην ηθική πτώση. Όπως η Αθηνά του 5ου αιώνα, έτσι και η Ευρώπη του 19ου αιώνα θα γέμιζε με "Σωκρατες" που μεσώ του λογού θα διεκδικούσαν κομμάτι από την πίτα της εξουσίας. Όμως ο Νίτσε θεωρεί ότι ο Χριστιανισμός προωθεί ενεργά, μια ηθική του οίκτου και της αδυναμίας, όπου προάγονται οι αξίες της ταπεινότητας και της αυτοθυσίας, αντί για τη δύναμη, τη δημιουργικότητα και τη ζωτική ενέργεια. Ο Χριστιανισμός, κατά τον Νίτσε, εξιδανικεύει την αδυναμία, περιορίζοντας τον άνθρωπο σε μια παθητική και υποτακτική στάση, ενώ η αληθινή ανθρώπινη φύση είναι αυτή της αυτοβελτίωσης και της κυριαρχίας. Στο έργο του, ο Νίτσε θέτει την βάση για μια νέα φιλοσοφία που θα στηρίζεται στην ζωή και στα ένστικτα και στην απόρριψη της μεταφυσικής θέσης που εκφράζει ο Χριστιανισμός για μια μεταθανάτια ζωή, ενώ παράλληλα παρουσιάζει τον Χριστό σαν μια τραγική φιγούρα, που χρησιμοποιήθηκε από τους οπαδούς του για να χτίσουν μια θρησκεία εντελώς αντίθετη από όσα πρέσβευε.

Κριτικές από άλλους φιλόσοφους και θεολόγους 

Πολλοί φιλόσοφοι, όπως ο Άλφρεντ Άιερ και ο Καντ, αμφισβητούν την απόρριψη της ηθικής ως απόλυτης και καθολικής έννοιας που προωθεί ο Νίτσε. Η θέση του ότι η χριστιανική ηθική βασίζεται στην αδυναμία και πρέπει να αντικατασταθεί από μια «ηθική των ισχυρών» έχει θεωρηθεί από αρκετούς επικίνδυνη, καθώς ορισμένοι βλέπουν σ' αυτήν τη ρίζα του ελιτισμού και της ενίσχυσης της ανισότητας. Ακομα, ο Χούσερλ, πατέρας της φαινομενολογίας, είδε τον Νίτσε ως κάποιον που προάγει την «κενότητα των αξιών», υπονομεύοντας τη δυνατότητα μιας αυθεντικής ηθικής. Αντίστοιχα, ο Γιάσπερς είδε τον Νίτσε ως φιλόσοφο που προάγει την αβεβαιότητα και το χάος στην ηθική, θεωρώντας τη ρητορική του επικίνδυνη για την ψυχική και κοινωνική σταθερότητα. Επιπλέον, Οι κριτικές του Νίτσε για τη χριστιανική ηθική και η έννοια του Übermensch (υπεράνθρωπος) παρανοήθηκαν ή χρησιμοποιήθηκαν από ιδεολογίες, όπως ο φασισμός, κατά τη δεκαετία του 1930. Παρόλο που οι ιδέες του έχουν αδικηθεί σε αυτήν την ανάγνωση, φιλόσοφοι όπως ο Καρλ Πόπερ έχουν επισημάνει την επικίνδυνη διάσταση του Νιτσεϊκού ατομικισμού και της θέλησης για δύναμη ως δυνατό μονοπάτι προς την ακραία βία και την περιφρόνηση της δημοκρατίας. Επίσης, Οι θρησκευτικοί στοχαστές, όπως ο Καρλ Μπάρτ και ο Πωλ Τίλιχ, θεολόγοι του 20ού αιώνα, είδαν τον Νίτσε ως εκπρόσωπο της νεωτερικής απόρριψης της θεϊκής κυριαρχίας. Η απόρριψη της θρησκείας από τον Νίτσε θεωρήθηκε από αυτούς έναν τύπο μηδενισμού, ο οποίος απειλεί τη σταθερότητα των ηθικών αξιών και των πνευματικών ιδανικών. Παρ' όλα αυτά, οι ίδιοι αναγνώρισαν τη συμβολή του Νίτσε στην ανάδειξη της ανάγκης για μια πιο εσωτερική και προσωπική σχέση με την πίστη. Προσθέτοντας, Ο Σαρτρ και άλλοι υπαρξιστές είδαν στον Νίτσε μια διττή φύση. Παρόλο που τον εκτίμησαν ως προάγγελο της ελευθερίας και της αυτοδημιουργίας, εξέφρασαν την αντίθεσή τους στις απόψεις του για τη συλλογικότητα και την κοινωνική ηθική. Ο Σαρτρ κριτίκαρε τον Νίτσε, θεωρώντας πως μια κοινωνία με πλήρη απόρριψη της κοινής ηθικής θα κατέληγε σε ακραίο ατομικισμό και σύγκρουση.  Παραθέτοντας, ο Φουκώ, επηρεασμένος από τον Νίτσε, ανέπτυξε τη δική του προσέγγιση για την εξουσία και τις κοινωνικές δομές. Αν και αποδεχόταν την κριτική του Νίτσε στις παραδοσιακές αξίες, ενσωμάτωσε την έννοια της «θέλησης για δύναμη» για να αναλύσει πώς οι σύγχρονες κοινωνίες συγκροτούν τα άτομα. Ο Φουκώ αναγνώρισε ότι το έργο του Νίτσε επιτρέπει να κατανοήσουμε την υποκειμενική χειραγώγηση της εξουσίας, αλλά παρέμεινε επικριτικός ως προς την απουσία μιας σαφούς κατεύθυνσης ηθικής.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

wikipedia for Nitse

ρήσεις και γνωμικά του Νίτσε

Βιογραφία του Νίτσε

Νίτσε., Φ. (2017). Ο Αντίχριστος, Δοκίμιο πάνω στην μεταξίωση όλων των αξιών. Εκδόσεις Εξέλιξη